ჰაიდე

პროექტის ავტორი - თამთა ტაბატაძე დრამატურგი - ქეთევან სამხარაძე რეჟისორი/მხატვარი/ქორეოგრაფი - ტატო გელიაშვილი, თათა თავდიშვილი მუსიკა - მიხეილ ზაქაიძე მონაწილეობენ: რაზიე - მარო ჯოხაძე; ეთერი - თათია თათარაშვილი; ირინა - ლიზა ნიკვაშვილი; მარადი - ზურა ხაფთანი; ნათელა - ნინი ნოზაძე; ქმარი/ქორო - ალექსანდრე შარაბიძე; კაცების დედა/ქორო - მაკა სტეფანია; ქალიშვილი გოგო/ქორო - მარიამ ჭოხონელიძე; ძმა/ქორო - პაპუნა ირემაძე; ძმა 2/ქორო - ნიკა გუგუნავა [...] ქალი ვარ სხვებზე მეტი ტკივილით და ქალი ვარ სხვაზე მეტი გაძლებით სავსე! ქალი ვარ ამ მიწის, ამ ტყის, ამ ქუჩის, ქალი ვარ სოფლის, მდინარის, ორღობის ქალი ვარ, ქალი ვარ ქალაქის, ქვეყნის და მსოფლიოს, ქალი ვარ, ნამდვილი ქალი ვარ, ქალი ვარ, რომელიც ადგა, აღდგა და ისმის! ჰაიდე! შეხედეთ! დედაც ვარ, შვილი მომიკლეს! ხესაც მიკლავენ? ქალი ვარ, მაგრამ უფრო მეტიც ვარ. (ჰაიდე - ქეთევან სამხარაძე) ​ დოკუმენტურ-მხატვრული სპექტაკლი „ჰაიდე“, რომელიც მარნეულის კულტურის ცენტრში დაიდგა, არ ცდილობს მხოლოდ ქალების ცხოვრებაზე საუბარს, სცდება კონკრეტულ ამბებს და იქცევა სცენურ მანიფესტად, სადაც ტკივილი, რომელიც ხშირად რჩება უთქმელი, იძენს ფორმას, სხეულს და ბოლოს - ხმას. სპექტაკლი არ არის მხოლოდ ქალების კონკრეტულ ბიოგრაფიებზე. ეს არის სცენური ტექსტი, რომელიც გენდერულ მემკვიდრეობაზე ძალიან საინტერესოდ გვესაუბრება. ​ რეჟისორ ტატო გელიაშვილის სურათებად შექმნილი თითოეული სცენა რელიგიურ ფრესკებს ჰგავს. ეს არის მხატვრის და ქორეოგრაფის (თათა თავდიშვილი) თეატრი, სივრცე, სადაც სიტყვა სცენოგრაფიას ერწყმის, მოძრაობა კი - ფერებს. და ჩნდება კომპოზიცია, ატმოსფერო, რომელსაც ეს ფერწერულ-რეჟისორული გადაწყვეტა ქმნის. ხის ფესვებში გახვეული ქალი ნაჯახით ხელში; არასტანდარტული, გიგანტური ვარდი; სათამაშო შველი, რომელიც ირმის მკვდარი შვილის ასოციაციას ბადებს - ეს მეტაფორები ამძაფრებს დრამატურგიულ ხაზს და ქმნის ვიზუალურ ეფექტს. „ჰაიდე“ არ არის მხოლოდ სპექტაკლი, ის ხილვაა. და ამ ხილვაში დრო ქრება, რჩება ხმა, სხეული და ტკივილით გაჩენილი ფერები. ​ მსახიობების თამაშის ფორმა სტატიკურია, თუმცა მათი ემოციისგან დაცლილი სხეულები, მაინც ატარებს ტრაგედიის მძიმე ენერგიას, რომელიც სრულად ვერბალურ ტექსტში გადადის. აქ სიტყვით გამოიხატება მთავარი მოქმედება. პერსონაჟები სურათებად არსებობენ სცენაზე, სადაც სხეული ქანდაკებას ემსგავსება. ამგვარი სტატიკურობა არ ანელებს სპექტაკლის დინამიკას - პირიქით, მაყურებელი მხოლოდ სიუჟეტს კი არა, თავად დუმილისა და სიტყვის ფორმასაც კითხულობს. ​ ქეთევან სამხარაძის პიესა აგებულია მონოლოგებზე. თითოეული პერსონაჟის ხმა ერთ მთლიან დრამატურგიულ ტექსტად იქცევა. ისინი არიან ტრადიციების მატარებელი ინდივიდები, მაგრამ ამავდროულად იბრძვიან, მათთვის მიუღებელი კანონებისგან გათავისუფლებისთვის. სპექტაკლში განსაკუთრებული ადგილი უკავია რაზიეს ფინალურ მონოლოგს, რომელიც წარმოდგენის კულმინაციურ ნაწილად იქცევა. მისი სიტყვები - „ვარ სული ქალების, ვისაც არ შეეძლო გოგოდ დაბადებულიყო, მაგრამ გაგოგოვდა...“ - ასახავს იმ უამრავ ქალს, რომელსაც არ ჰქონდა საშუალება ხმა ამოეღო. ოჯახური იდეოლოგიები, პატრიარქალური სტრუქტურები, სირცხვილის პოლიტიკა, იძულებითი ქორწინება, სექსუალური ძალადობა და სხვ. ეს არის ის კულტურული/სოციალური ბარიერები, რაც ქალად ყოფნას/გოგოდ დაბადებას მოჰყვა. ისინი შეიძლება ფიზიკურად გოგოებად დაიბადნენ, მაგრამ მათ არ მიეცათ უფლება ეცხოვრათ როგორც გოგონებს - თავიანთი სხეულით, სურვილებით, არსებით. დიალექტის და ფოლკლორული ელემენტების მეშვეობით, რაზიეს მეტყველება, მას გარდაქმნის დროის და კულტურის მატარებელ ფიგურად. ​ პიესის ენა განსაკუთრებულ შეფასებას იმსახურებს თავისი პოეტურობის გამო, რომელიც სცდება რეალისტურ დიალოგს და ქმნის რიტუალურ სივრცეს. ტექსტის ავტორი იყენებს სიმბოლურ სისტემას, სადაც მეტაფორა არ შემოიფარგლება ესთეტიკური ფუნქციით - ის გარდაქმნის რეალობას და ქმნის სივრცეს, რომელშიც ქალის ხმა იკავებს თავის ადგილს. მეტაფორებით გაჯერებულ ტექსტში ქალის სხეული და ბუნება ედარება ერთმანეთს: „სოფლის ქალი ვარ - მდინარის, ორღობის...“. ქალის ხმა, როგორც ჩანს, აღარ არის მხოლოდ პროტესტი ძალადობაზე, ის ხდება მოქმედების ინსტრუმენტი და იკავებს საჯარო/თეატრალურ სივრცეს. სიტყვა ხდება ძალაუფლება. სიტყვა ხდება სამყარო, სადაც - „ქალი ვარ“ აღარ არის გამართლების, მორიდების ან შიშის დეფინიცია. ​ საინტერესოა, თუ როგორ ზემოქმედებენ ქალები იმ მჩაგვრელი გარემოს შექმნაზე, რომელთა მსხვერპლიც თავად ხდებიან? განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ ასეთ ფემინისტურ პიესაში ლაპარაკია ქალების შეცდომებზეც, ძალადობისგან გამოწვეულ ტრავმებზე, რომელსაც ხშირად სწორედ ქალები გადასცემენ მომდევნო თაობას - თავიანთ შვილებს. მიუხედავად ტკივილის გამოცდილებისა, იმეორებენ წინაპრების შეცდომებს და სიყვარულის სახელით ზრდიან ერთის მხრივ მჩაგვრელებს და მეორეს მხრივ ჩაგრულებს. ასწავლიან ძალაუფლების იერარქიას: „ჩუ სუ დე ნუ ტირი, დედი, ბიჭები არ ტირიან. დედი, ნუ იწუწუნებ, ბიჭი ხარ შენ თუ ქეთო? როცა ტირილი მოგინდეს, დე, იცი რას აკეთებენ კაცები? გადაყლაპავენ ყელში“ - და სწორედ ამ გადაყლაპულ ცრემლების საფასურს იხდიან მერე. ერთ-ერთი გამორჩეული და დასამახსოვრებელი მიზანსცენაა დედის გარშემო შეკრებილი ქალები, რომლებიც თითქოს რიტუალურ ქმედებას ასრულებენ: ხსნიან თავსაბურავს და თმას უშლიან. ამ მოქმედების პარალელურად, დედის ფეხებთან, ერთმანეთში იხლართებიან მისი ვაჟები, რომლებიც აღიარებენ, რომ აღზრდის იმ მეთოდმა, რომელსაც თავად დედა იყენებდა, ძალადობა მათთვის ნორმად აქცია. სასოწარკვეთილები, თითქოს მოძალადეები, მაგრამ ამავე დროს ყველაზე უსუსურები, თავადვე აღმოჩნდებიან ქალის მსხვერპლნი. ეს სულიერად შემძვრელი ეპიზოდი, სადაც თმაგაშლილი ქალი მედუზა გორგონად გარდაისახება, „წმინდა დედის“ სახეს წარმოგვიდგენს, როგორც ქალის ძალაუფლების ერთ-ერთ ყველაზე მძლავრ ფორმას. ამ სცენაში ორივე სქესი თანაბრად მოძალადეც არის და მსხვერპლიც, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს პიესის ტრაგიზმს. ​ „ჰაიდე“ რთულ კითხვებს სვამს: რა არის ტრადიცია და სად მთავრდება მისი რწმენა? როდის იქცევა ოჯახი ჩაგვრის ინსტრუმენტად? რა ფასი აქვს ქალის დუმილს, თუ თაობები ეწირება მას? - და ამ დროს ხვდები რა მაგარია, რამდენად მნიშვნელოვანია, რამდენად საჭიროა ამაზე ისაუბრო სწორ დროს და სწორ ადგილას. ეს არის წარმოდგენა, რომელიც ყველა რეგიონში უნდა აჩვენო.